Czym jest słowotwórstwo w języku angielskim?
Słowotwórstwo (ang. word formation) to dział językoznawstwa, który zajmuje się powstawaniem nowych wyrazów. W praktyce oznacza ono naukę, o tym, jak tworzyć wyrazy pochodne od wyrazu podstawowego. Oto przykłady w języku angielskim: od słowa child (dziecko) pochodzą wyrazy: children (dzieci), childhood (dzieciństwo), childish (dziecinny), childless (bezdzietny). Czasownik employ (zatrudniać) stanowi podstawę do utworzenia słów: employed (zatrudniony), unemployed (bezrobotny), unemployment (bezrobocie), employer (pracodawca), employee (pracownik).
Wyrazy pochodne tworzymy w języku angielskim za pomocą przedrostków (prefixes), przyrostków (suffixes), budowanie wyrazów złożonych, konwersję lub w sposób nieregularny. Przykłady i wyjaśnienie tych procesów znajdziesz w dalszej części tekstu.
Kiedy słowotwórstwo się przydaje?
Słowotwórstwo w języku angielskim i znajomość zasad, które nim rządzą, są niezwykle przydatne. Przede wszystkim, dzięki nim Twój angielski staje się o wiele bogatszy, potrafisz wyrazić się w głębszy, bardziej zaawansowany sposób. Po drugie, opanowanie angielskiego słowotwórstwa jest niezbędne do tego, aby zdać którykolwiek z ważniejszych egzaminów - od matury na poziomie rozszerzonym poczynając, na C2 Proficiency (dawne CPE) kończąc.
Jak opanować słowotwórstwo w języku angielskim? - porady
Czy angielskie słowotwórstwo da się opanować? Tak! Jednak musisz przygotować się na to, że czeka Cię spora dawka solidnej, systematycznej pracy. Oto kilka naszych rad, jak sprawić, aby proces nauki przebiegał sprawnie i efektywnie.
Naucz się obowiązujących zasad
Pierwszym, najważniejszym krokiem jest przyswojenie zasad, które rządzą angielskim słowotwórstwem. Najważniejsze i najbardziej przydatne z nich opisujemy w dalszej części tego artykułu. Zapamiętanie, jakie przedrostki i przyrostki należy stosować, aby utworzyć rzeczownik, przymiotnik, czasownik itd. znacznie ułatwia budowanie nowych wyrazów w języku angielskim.
Wykonaj dużą ilość ćwiczeń
Znajomość teorii dotyczącej angielskiego słowotwórstwa nie wystarczy. Jeszcze ważniejsze jest wyćwiczenie go w praktyce. Dobrym pomysłem jest wykonanie jak największej ilości ćwiczeń - dzięki temu nie tylko zapamiętasz poszczególne formy, ale nie zaskoczy Cię żadne zadanie na teście lub egzaminie.
Poznając nowe słówko, sprawdź inne części mowy
Jeśli zależy Ci na opanowaniu słowotwórstwa, poświęć nieco czasu na to, aby z każdym nowym słowem, poznawać od razu wyrazy pochodne. Warto zastosować do tego przyjazną formę robienia notatek, np. mapę myśli, tabelkę lub osobny zestaw do nauki w aplikacji Quizlet.
Dużo czytaj
Testy ze słowotwórstwa na maturze czy innym egzaminie sprawdzają tak naprawdę Twój zakres słownictwa. Dlatego każdy sposób jego poszerzania jest pomocny. Jednym z najprostszych, a zarazem najskuteczniejszym sposobem na wzbogacenie zasobu znanych wyrazów jest czytanie po angielsku. Ważnym aspektem jest w tym przypadku oswajanie się z prawidłową pisownią.
Potrzebujesz lepiej znać angielski?
Nie zaniedbuj nauki gramatyki
Wiele zdań na słowotwórstwo jest nierozerwalnie związanych ze znajomością gramatyki, np. stopniowania przymiotników i przysłówków, trzeciej formy czasownika, użycia imiesłowów czy rozróżnienia pomiędzy koniecznością zastosowania bezokolicznika lub formy gerund. Solidna wiedza na temat poszczególnych zagadnień gramatycznych pomaga prawidłowo rozwiązać zadania ze słowotwórstwa.
Najpopularniejsze zasady w słowotwórstwie
Oto najważniejsze zasady słowotwórstwa w języku angielskim.
Stosowanie przedrostków
Użycie przedrostka jest jednym z najczęstszych sposobów tworzenia nowych wyrazów w języku angielskim:
|
przedrostek |
przykład zastosowania |
|
anti- |
anti-nuclear, anti-social, anti-terrorist, anti-vaxer |
|
auto- |
an autobiography, autosuggestion, autopilot |
|
co- |
coexistence, a co-worker, to cooperate |
|
ex- |
an ex-husband, an ex-basketball player |
|
inter- |
international, intercom, intercity |
|
mini- |
minibus, miniseries, miniskirt |
|
mis- |
mislead, a misprint, misuse |
|
mono- |
monoculture, monolingual, a monorail |
|
multi- |
multinational, to multitask, a multimillionaire |
|
out- |
to outnumber, to outplay, to outgrow |
|
over- |
overpaid, overweight, overjoyed |
|
post- |
post-war, postseason, postnatal |
|
pre- |
preview, preheat, prenatal |
|
pro- |
pro-European, proactive, prodemocrative |
|
re- |
reamarry, refund, recreate |
|
semi- |
semi-detached, semi-final, semiannual |
|
sub- |
subway, sub-zero, subheading |
|
super- |
superhuman, superficial, superhero |
|
trans- |
transatlantic, transplant, transmission |
|
under- |
undercooked, underestimate, underuse |
Istnieje grupa przedrostków, które nadają znaczenie negatywne:
|
przedrostek |
przykład zastosowania |
|
un- |
unhappy, unnecessary, unwanted |
|
in- |
independent, indifferent, invaluable |
|
il- *przed literą L, wyjątek: disloyal |
illegal, illogical, illegitimate |
|
im- *przed literami M, P, B |
imbalance, immature, impossible |
|
ir- *przed literą R |
irregular, irresponsible, irrational |
|
dis- |
dishonest, discomfort, disagreement |
|
non- |
non-violent, non-alcoholic, non-stop |
|
de- |
defrost, depopulation, decentralized |
Stosowanie przyrostków
Innym formą tworzenia nowych wyrazów w języku angielskim jest dodanie przyrostka.
- rzeczowniki w języku angielskim tworzymy za pomocą następujących przyrostków:
|
czasownik + -ion |
correct - correction, inform - information |
|
czasownik + -ment |
invest - investment, pay - payment |
|
czasownik + -ance/-ence |
perform - performance, prefer - preference |
|
czasownik + -ing |
build - a building, feel - feeling |
|
przymiotnik + -ness |
blind - blindness, sad - sadness |
|
przymiotnik kończące się na -ant/-ent tworzą rzeczowniki zakończone na -ance/-ence |
distant - distance, absent - absence, important - importance |
|
przymiotnik + -ty/-ity |
royal - royalty, national - nationality |
|
rzeczownik/czasownik + -er/-or |
build - builder, smoke - smoker, football - footballer |
|
rzeczownik/czasownik/przymiotnik + -ist |
motor - motorist, tour - tourist, national - nationalist |
|
czasownik + -ant/-ent |
assist - assistant, study - student |
|
czasownik + -ee |
employ - employee, interview - interviewee |
|
rzeczownik + -an/-ian |
history - historian, republic - republican |
- czasowniki w języku angielskim tworzymy za pomocą dwóch przyrostków:
|
przymiotnik + -ize |
central - centralize, popular - popularize |
|
przymiotnik + -en |
bright - brighten, sad - sadden |
- przymiotniki w języku angielskim tworzymy za pomocą następujących przyrostków:
|
rzeczownik + -al |
industry - industrial, nature - natural |
|
rzeczownik + -ic |
artist - artistic, hero - heroic |
|
rzeczownik + -ful |
care - careful, mind - mindful |
|
rzeczownik + -less |
hope - hopeless, care - careless |
|
rzeczownik + -ous |
danger - dangerous, fame - famous |
|
rzeczownik + -y |
health - healthy, salt - salty |
|
rzeczownik + -ly |
cost - costly, friend - friendly |
|
czasownik + -ive |
act - active, inform - informative |
|
czasownik + -ing |
amuse - amusing, fascinate - fascinating |
|
czasownik + -ed |
excite - excited, surprise - surprised |
|
czasownik + -able/-ible |
accept - acceptable, defense - defensible |
- przysłówki w języku angielskim tworzymy, dodając przyrostek -ly do przymiotnika: quick - quickly, silent - silently, nice - nicely
Tworzenie rzeczowników złożonych
W języku angielskim mamy do czynienia z rzeczownikami złożonymi, które powstają przez zestawienie ze sobą przynajmniej dwóch wyrazów. Tworzymy je na kilka różnych sposobów:
|
rzeczownik + rzeczownik |
handbag, weekend, bedroom |
|
przymiotnik + rzeczownik |
greenhouse, blackboard, hotplate |
|
czasownik + rzeczownik |
searchlight, swimsuit, runway |
|
gerund + rzeczownik |
washing machine, dining room, swimming pool |
|
rzeczownik + gerund |
coin-collecting, bird-watching, trainspotting |
|
liczebnik + rzeczownik (+ przymiotnik) |
a four-day journey, a four-wheel drive, a four-day-old boy |
Potrzebujesz lepiej znać angielski?
Zmiana samogłoski lub spółgłoski
W wielu przypadkach utworzenie wyrazu pochodnego wymaga zmiany samogłoski lub/i spółgłoski:
blood - bleed
food - feed
full - fill
lose - loss
proud - pride
sell - sale
shoot - shot
sing - song
sit - seat
believe - belief
advise - advice
descend - descent
prove - proof
speak - speech
choose - choice
lend - loan
live - life
succeed - success
think - thought
Słowa o więcej niż jednym znaczeniu
Pewna grupa słów w języku angielskim może pełnić funkcję czasownika i rzeczownika. Proces zmiany znaczenia danego wyrazu z rzeczownika na czasownik i odwrotnie nazywamy konwersją. Do grupy słów, które mogą pełnić funkcję rzeczownika lub czasownika, zaliczamy:
aid, answer, attack, attempt, call, cause, change, claim, control, cost, cut, deal, demand, design, drive, experience, fall, fear, fight, form, help, hit, hope, look, love, market, need, offer, plan, report, run, sound, start, stay, stop, support, talk, test, vote, wait, walk
W przypadku innej grupy wyrazów, pisownia dla rzeczowników i czasowników jest identyczna, lecz różnią się położeniem akcentu. Zwykle czasowniki akcentowane są na drugą sylabę. Do grupy tej należą:
conduct, conflict, discount, export, import, increase, produce, progress, protest, rebel, reject, suspect, transfer, transport
Wykonuj ćwiczenia ze słowotwórstwa
Jeśli chcesz zyskać pewność, że angielskie słowotwórstwo nie ma przed Tobą tajemnic, postaraj się wykonać jak najwięcej ćwiczeń. Dzięki temu zapamiętasz poprawną formę i pisownię, poszerzysz zakres znanego Ci słownictwa i nic nie zaskoczy Cię podczas ważnego egzaminu!
Słowotwórstwo na maturze
Jeśli czeka Cię matura z języka angielskiego na poziomie rozszerzonym, będziesz musiał zmierzyć się z częścią sprawdzającą znajomość środków językowych. Tam, obok zadań zamkniętych, np. na dobieranie i testów wyboru, pojawiają się zadania otwarte, obejmujące parafrazy, tłumaczenia fragmentów zdań, zdania z luką oraz słowotwórstwo. To ostatnie przybiera z zasady formę kilku zdań z lukami. Na końcu każdego z nich umieszczone jest słowo, od którego należy utworzyć wyraz pochodny, który w logiczny i poprawny gramatycznie sposób uzupełni lukę, np.:
Jim has been ____________ for 10 weeks now and he’s getting desperate to find a new job. EMPLOY
O czym należy pamiętać w trakcie egzaminu maturalnego?
Zmagając się z zadaniem na słowotwórstwo na maturze z angielskiego, warto zastosować przemyślaną strategię. Postaraj się wdrożyć te pięć ważnych kroków:
- Przeczytaj ze zrozumieniem całe zdanie. Dla pewności przetłumacz je sobie w głowie na język polski.
- Zdecyduj, jakiej części mowy potrzebujesz, aby uzupełnić lukę. Rzeczownika? Czasownika? Przymiotnika?
- Jeśli nie pamiętasz, jak brzmi poprawna forma, postaraj się ją utworzyć. Przypomnij sobie najczęściej stosowane przedrostki i przyrostki, wypróbuj je, to może Ci pomóc przywołać z pamięci wyraz, którego potrzebujesz.
- Przeczytaj i przetłumacz na polski pełne zdanie. Zastanów się, czy na pewno wziąłeś pod uwagę wymogi gramatyki, np. dodałeś odpowiednie końcówki do czasownika.
- Nigdy nie zostawiaj pustych luk. Nawet jeśli nie masz pojęcia, jak brzmi prawidłowa odpowiedź, zgaduj, strzelaj, próbuj. Zawsze istnieje szansa, że trafisz!
Podsumowanie
Angielskie słowotwórstwo nie jest najprostszym zagadnieniem, jednak można się z nim zaprzyjaźnić! Wymaga to trochę pracy, lecz naprawdę warto zainwestować czas i wysiłek w jego opanowanie. Nie tylko łatwiej będzie Ci zdać maturę - Twój angielski po prostu stanie się bardziej zaawansowany.
Pamiętaj, że słowotwórstwo staje się prostsze, kiedy dobrze znasz gramatykę angielską. Jeśli szukasz sprawdzonych materiałów do powtórki przed egzaminem, sprawdź naszą Gramatykę j. angielskiego i usystematyzuj swoją wiedzę!
Sprawdź nasz angielski online już dziś!
Potrzebujesz lepiej znać angielski?
