Mowa zależna (ang. reported speech lub indirect speech) to jedno z tych zagadnień gramatycznych w języku angielskim, które cieszą się umiarkowaną sympatią osób uczących się tego języka. Nic dziwnego, aby sprawnie posługiwać się mową zależną, trzeba dobrze znać budowę poszczególnych czasów gramatycznych. Jeśli jednak przyjrzymy się reported speech bliżej, okazuje się, że mowa zależna jest całkiem logiczna i wcale nie tak trudna.
Mowa zależna, a mowa niezależna - różnice
Co to jest mowa zależna i czym różni się od mowy niezależnej (ang. direct speech)? Wyjaśnijmy to na przykładach:
“I am hungry.” - said Tom. - “Jestem głodny.” - powiedział Tom - mowa niezależna
Tom said (that) he was hungry. - Tom powiedział, że był głodny. - mowa zależna
Mowa niezależna występuje wtedy, gdy przytaczamy czyjąś wypowiedź w formie cytatu lub po prostu sami coś mówimy. Mowa zależna pojawia się, kiedy powtarzamy czyjąś wypowiedź, poprzedzając ją wstępem typu “On powiedział, że…”, “Mary zapytała, czy…”, itd.
Wprowadzenie do mowy zależnej - co to jest mowa zależna
Podstawowym mechanizmem tworzenia mowy zależnej jest następstwo czasów, które opisujemy dokładnie w osobnym artykule: Następstwo czasów w mowie zależnej. Koniecznie go przeczytaj! W skrócie polega ono na tym, że zdanie, które raportujemy, wyrażamy w innym czasie, niż miało to miejsce w oryginalnej wypowiedzi, a konkretniej - “cofamy” czas gramatyczny o jeden wstecz.
Zastosowanie mowy zależnej
Mowa zależna w języku angielskim niezbędna jest, kiedy coś opowiadamy lub zdajemy relację. Możesz się jej również spodziewać na każdym ważniejszym egzaminie z języka angielskiego, od matury, poprzez TOEIC, po egzaminy Cambridge. Mowa zależna jest często stosowana przez native speakerów w naturalnych wypowiedziach, więc jeśli chcesz ich dobrze rozumieć, musisz ją poznać!
Konstrukcja mowy zależnej
Konstrukcja mowy zależnej opiera się o wspomniane już następstwo czasów. Niezbędne jest także użycie jednego z czasowników wprowadzających mowę zależną (ang. reporting verbs). Pytania zmieniają szyk zdania na twierdzący, z zachowaniem zasady następstwa czasów. Zdecydowanie najsympatyczniejszą konstrukcją wyróżniają się polecenia, zakazy i prośby, w których zamiast cofać czas, wykorzystujemy konstrukcję to do something lub not to do something. Szczegółowo opisujemy to w osobnych artykułach, do których linki znajdziesz poniżej.
Przykłady zadań w mowie zależnej
Oto kilka przykładów zdań twierdzących, przeczeń, pytań, poleceń, próśb i zakazów wyrażonych w mowie zależnej:
“We will come home immediately.” - promised John.
John promised (that) they would come home immediately.
“Alice is playing with her friend now” - said Mary.
Mary said (that) Alice was playing with her friend then.
“I didn’t talk to my mother yesterday.” - said Peter.
Peter said (that) he hadn’t talked to his mother the day before.
“Has everybody left the building?” - asked the police officer.
The police officer asked if/whether everybody had left the building.
“Where did Mark go?” - asked Jane.
Jane asked where Mark had gone.
“Can you please be quiet for five minutes, children?” - asked Mum.
“Mum asked the children to be quiet for five minutes.
“Don’t touch the cake!” - warned me Betty.
Betty warned me not to touch the cake.
“Send these letters with no further delay.” - the boss ordered the assistant.
The boss ordered the assistant to send those letters with no further delay.
Następstwo czasów w mowie zależnej
Mowa zależna występuje w zdaniach złożonych. Jeśli czasownik w zdaniu nadrzędnym (np. “He said that…”, “I asked if…”) jest w czasie przeszłym (Past Simple lub Past Continuous), to czas w zdaniu podrzędnym powoduje to zmianę czasu - przesunięcie go o jeden wstecz. Trzeba pamiętać, że zmianie ulegają również inne elementy zdania: określenia miejsca, czasu oraz zaimki.
Mowa zależna - tworzenie pytań
Tworzenie pytań w mowie zależnej to najbardziej skomplikowany aspekt tej struktury gramatycznej. W mowie zależnej mają one strukturę zdań twierdzących. Poza tym podlegają dokładnie tym samym regułom następstwa czasu i innych zmian, jak zdania oznajmujące.
Mowa zależna - polecenia, zakazy i prośby
Polecenia i prośby wyrażane są w mowie zależnej w języku angielskim za pomocą odpowiedniego czasownika (np. ask - prosić, tell - kazać, force - zmuszać, itd.) oraz bezokolicznika poprzedzonego słówkiem to. W zakazach pojawia się dodatkowo słowo not przed to.
Wbrew pozorom, mowa zależna nie operuje jedynie czasownikami wprowadzającymi say, ask czy tell. Gdyby tak było, literatura brytyjska i amerykańska nie należałaby do najbogatszych na świecie! Lista czasowników wprowadzających jest o wiele dłuższa i pozwala wyrazić żal, sprzeciw, oskarżenie, sugestię i całą masę innych niuansów językowych. Po niektórych z nich należy użyć formy gerund (czasownik z końcówką -ing), po innych bezokolicznika, a po jeszcze innych - zdania rozpoczynającego się od that (that clause).
Zobacz również:
Mowa zależna to nie jedyna ważna struktura gramatyczna w języku angielskim. Jeżeli szukasz informacji na temat pozostałych z nich, koniecznie przeczytaj inne artykuły w naszym kompendium wiedzy gramatycznej. Nauka gramatyki ze Speak Up jest łatwiejsza!
<< Części mowy w języku angielskim
